Gazeta Wyborcza 9 sierpnia 1996 r.

Czy tu mieszkał Mieszko?

WYKOPALISKA. Grzybowo - największy wczesnośredniowieczny gród w Wielkopolsce

Odsłonięte kamienie są prawdopodobnie
fundamentem wieży (fot. Piotr Długosz)

Prawdopodobnie to właśnie tu urodził się ojciec Mieszka I. Grodzisko w Grzybowie koło Wrześni, największe w Wielkopolsce i starsze od Gniezna, dopiero niedawno pojawiło się na mapie ośrodków początków państwa polskiego.

Grodzisko w Grzybowie założono już w latach 20. X wieku. Świadczą o tym . badania słojów dobrze zachowanych belek, używanych do budowy wałów obronnych. - Osada jest starsza od Gniezna, które zaczęto wznosić dopiero po 950 r. i największa w Wielkopolsce w tym czasie - mówi kierujący wykopaliskami archeolog Mariusz Tuszyński. - Prawdopodobnie tu właśnie urodził się ojciec Mieszka I lub jego dziadek.

Sponsor z Kanady

Planowe badania grodziska prowadzone są dopiero od ośmiu lat, choć wiedziano o nim już w XVIII w. Nie byłyby możliwe, gdyby nie pomoc finansowa Olgierda Brzeskiego na stałe miesz­kającego w Kanadzie. Brzeski, z wykształcenia biochemik, interesował się grodziskiem już w latach 30., kiedy jako uczeń gimnazjum przyjeżdżał tu na wakacje do ciotki, właścicielki majątku. Znalazł wtedy fragmenty naczyń. Po przejściu na emeryturę postanowił finansować badania.

Sto lat świetności

Grodzisko o powierzchni 4,70 ha otaczały podwójny wał i fosa. Wał zewnętrzny miał ok. 15 metrów wysokości i 22 metry szerokości u podstawy. Grodu broniła szeroka na 20 m fosa. W samym grodzie mieszkało ok. tysiąca osób. Kilka tysięcy mieszkańców liczyły też pobliskie osady.

Grodzisko przetrwało prawdopodobnie do XI w., ale już ok. 1000 r. zaczęło podupadać. Do dzisiaj wydobyto 1700 zabytków m.in. naczynia, grzebienie, ozdoby, narzędzia, odkryto pozostałości kuźni. W lipcu znaleziono m.in. bransoletę z brązu i fragment monety. Obecnie trwają prace w miejscu dawnej bramy. - Odsłonięte kamienie są prawdopodobnie fundamentem wieży flankowej - przypuszcza Tuszyński.

Polska w pól wieku

Grodzisko w Grzybowie nie zostało odnotowane w żadnym współczesnym dokumencie. - Nie mogło, bo nie zachowały się prawie żadne dokumenty z X w., a i z w. XII jest ich bardzo mało - wyjaśnia konsultant naukowy przed­sięwzięcia prof. Zofia Kurnatowska z Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. Badania grodziska w Grzybowie, a także innych obiektów z tego okresu, mogą dać odpowiedź, czy państwo polskie powstawało stopniowo w ciągu życia wielu pokoleń Piastów, czy proces ten dokonał się szybko. - Ostatnie badania wskazują raczej, że trwało to nie dłużej niż pół wieku - uważa prof. Kurnatowska.

MAŁGORZATA WYSZYŃSKA